Later meer, maar hier alvast de tekst van de Creoolse brief en enkele verwijzingen.
Het genoemde psalmboek uit ‘aktiin hondert an fii an dertig’ komt inderdaad niet uit 1835, maar uit 1834: Creol Psalm-Buk, of een Vergaedring van Oûwe en nywe Psalmen na Creol-Tael. [Kopenhagen, 1834. Ka prent bie P.T. Brünnich]. Copenhagen: P.T. Brünnich, 1834. 121 + 6 pp. Schuchardt noemt deze versie in zijn artikel Schuchardt, Hugo. 1914. “Zum Negerhöllandischen von St. Thomas”, in: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 33. p. 123-135.
Het genoemde Nieuwe Testament is hoogstwaarschijnlijk [Magens Jochum Melchior]. 1818. Die Nywe Testament van ons Heer Jesus Christus ka set over in die Creols tael en ka giev na die ligt tot dienst van Die Deen Mission in America [Die tweede edition. Gedrykt in Copenhagen, 1818. Bie Die Erfgenamen van Schultz]. Copenhagen: Schultz. 1166 pp. numbered + 20pp.
Natuurlijk bestaat er een Wikipediapagina over Hugo Schuchardt. Over zijn rol als creolist is dit hoofdstuk geschreven: Baker, Philip & Peter Mühlhäusler. 2007. “Creole linguistics from its beginnings, through Schuchardt to the present day.”, in Charles, I.S. (ed.) Creolization: history, ehtnografy, theory. Walnutt Creek, CA: Left Coast Press. p. 84-107. Ik heb het helaas nog niet in handen gekregen.
In mijn podcast heb ik speciale afleveringen over het dagboek van de archeologische expeditie van J.P.B. de Josselin de Jong (1922-1923), maar vooral ook gewone afleveringen. De laatste hiervan gaat over drie literaire werken waarin het Maagdeneilands Nederlands Creools verwerkt is in historische romans.
Allereerst heb ik het over Pelican Bay van Nelleke Noordervliet (Amsterdam/Antwerpen: Augustus, 2002). Op p. 10 zijn de Creoolse zinnetjes te vinden. De bronnenlijst staat op de pagina’s vanaf 411.
Vervolgens ga ik in op de aantekeningen van Frans Kellendonk (1951-1990) voor de roman met de werktitel Leeuwendalers (aldus Kellendonk) of Pro Justitiae (aldus de titel in het Archief Kellendonk, Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, UB Leiden). Datering van de teksten heb ik in de podcastaflevering niet genoemd. De brief van Kellendonk aan de directeur van het Fonds voor de Letteren, Sylvia Dornseiffer waarin hij om een werkbeurs vraagt is van 21 april 1987. Hij vertelt hierin dat hij ongeveer een half jaar aan deze roman aan het werk is. Wikipedia Frans Kellendonk.
Aantekeningen van Frans Kellendonk voor zijn onvoltooide roman Leeuwendalers (Archief Frans Kellendonk, Bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Gepubliceerd in Cefas van Rossem (2017) ‘Die engel ha lastaen sie snie-mes over die aarde’ In: Nieuw Letterkundig Magazijn jrg. 35, nummer 1, mei, pp. 30-36.)
De roman is losjes gebaseerd op de moord op Kerwin Duijnmeijer die plaatsvond in de nacht van 20 op 21 augustus 1983. Wikipedia Kerwin Duinmeijer. Daarnaast vertelt Kellendonk zich te hebben laten inspireren door het toneelstuk Leeuwendalers van Joost van den Vondel (1647-1648).
De roman Night of the Silent Drums, A narrative of slave rebellion in the Virgin Islands van John L. Anderson (New York: Charles Scribner’s Sons, 1975) gaat over vrijheidsstrijd van tot slaaf gemaakten op het eiland St. John in 1733. Een samenvatting van deze strijd die duurde van 23 november 1733 tot mei 1734, staat op een Engelstalige Wikipedia-pagina hierover.
De belangrijkste gebeurtenissen van deze opstand vonden plaats rond Coral Bay, aan de oostkant van St. John, waar ook het fort van de Deense koloniale macht te vinden was. Illustratie is een landkaart uit 1720 die te vinden is op de eerdergenoemde Wikipediapagina.
Marjoleine Kars’ Bloed in de rivier is het zeer uitvoerige verslag van de vrijheidsstrijd van de tot slaaf gemaakten aan de Berbice-rivier (1763). Het is uitgegeven bij uitgeverij Atlas Contact.
Luister hier 9. Nederlands Creools in historische romans
Van de historicus Jos Niewold kreeg ik interessante informatie over de door De Josselin de Jong genoemde Quebec Line en het schip de Guiana . Door zijn speurwerk weten we nu dat het bedrijf de Quebec Steamship Company heette. Via deze site is te zien dat het tussen 1907 en 1908 lijndiensten onderhield met drie schepen. De Bermudian en de Trinidad voeren tussen New York en Bermuda, de Trinidad had bovendien een ronde van New York, via Bermuda, naar Nassau (Bahama’s) en vervolgens rechtstreeks terug naar New York. De Guiana, het schip waarmee in 1922 waarop De Josselin de Jong en het echtpaar Hatt naar St. Thomas voeren, onderhield in deze periode een route van New York naar St. Thomas, St. Croix, St. Kitts, Antiqua, Guadeloupe, Dominica, Martinique, St. Lucia, Barbados en ten slotte naar Demerara, het middelste deel van het huidige Guyana. Tot aan het begin van de negentiende eeuw was dit gebied een van de drie Nederlandse koloniën. In de aangrenzende gebieden Essequibo en Berbice werden overigens respectievelijk Skepi Dutch Creole en Berbice Dutch Creole gesproken.
Tussen december 1911 en mei 1912 wordt de route van de Guiana ook gevaren door de Parima en de Korona (What’s in a name!). In latere brochures komt de naam Quebec Steamship Co. niet meer voor. Werd de naam Furness, Withy & Co eerst nog genoemd onder de naam Quebec Steamship Company, vanaf 1920 zien we alleen nog Furness Bermuda Line. Een brochure met de afbeelding van de Guiana staat hier.
Bij de brochure van Quebec Steamship Company op de bovengenoemde website is nog meer informatie te vinden. De Guiana is gebouwd in 1907 en gesloopt in 1925. Het was 345 feet (ruim 105 meter) lang en had een volume van 3.657 gross register tonnage.
In het artikel Quebec Steamship Line keeps St. Croix in the forefront of shipping (Elizabeth Rezende, The Virgin Islands Daily News, September 22, 2016) staat een foto uit januari 1923 van de Guiana die zojuist vanuit St. Thomas in Brooklyn is aangekomen. Op het schip ligt een pak sneeuw. Dat is wel heel kort na de reis die De Josselin de Jong hiermee maakte. Elisabeth Rezende schrijft over de Quebec Steamship Company:
Since 1874, the Quebec Gulf Ports Steamship Company continually had provided services between the ports of the St. Lawrence River. Looking to expand, their first breakaway route from the St. Lawrence River area was a shuttle between New York and Bermuda, transporting foodstuffs and dry goods to Bermuda and bringing back onions.
Six years later, with a desire to expand shipping to other West Indian islands, the company included the Windward Islands in its routes. With an eye to providing service to two of the focal ports in the Caribbean, Barbados and Demerara, it then scheduled interval ports of call: St. Thomas, St. Croix, St. Kitts, Antigua, Guadeloupe, Dominica and Martinique. In order to provide service, the company in 1907 had acquired three midsize sister ships, each between 3000-4,000 tons: the Korona, Parima, and Guiana. (Rezende, 2016)
Het hele artikel is overigens leuk om door te nemen. Zo lijkt het zeker zo te zijn dat de reizen met De Quebec Line er misschien wel de aanleiding voor zijn geweest dat cruises naar het Caribisch gebied populair werden.
In deze aflevering van De Josselin de Jongs Dagboek betreffende de expeditie naar de Antillen lees ik de aantekeningen voor van 9 tot en met 13 december 1922. Na een, volgens mij, saaie reis bij een vervelende maatschappij, komen de archeologen aan op St. Thomas en direct worden ze als belangrijke personen gezien.
De tekst was redelijk saai… Toch heb ik een paar items die wat extra aandacht kunnen krijgen. Zo worden Hatt en De Josselin de Jong uitgenodigd om op 14 december kennis te komen maken met de gouverneur. Dat is op dat moment Henry Hughes Hough. Meer informatie over hem is te vinden op de Engelstalige wikipedia-site over hem. Die vindt u hier.
Hough in 1916 (Via Wikipedia)
Vervolgens lezen we dat De Josselin de Jong en het echtpaar Hatt zullen logeren in het Grand Hotel in Charlotte Amalie. Meer informatie vindt u hier.
Grand Hotel, Charlotte Amalie, US Virgin Islands (Bron: Wikimedia Commons)
Ten slotte lezen we dat men zal gaan samenwerken met mensen die ook al voor De Booy werkten. Over deze Nederlands-Amerikaanse archeoloog die als eerste serieus archeologisch veldwerk verrichtte naar de oudste bewoners van St. Thomas en St. Croix is informatie te vinden op deze wikipedia-site.
Theodoor de Booy (Bron: The National Cyclopaedia of American Biography, Volume XVII, 1920, pages 314–315)
Een van de meest interessante teksten in het Virgin Islands Dutch Creole is de acht pagina’s tellende woordenlijst die de Amerikaanse onderzoeker Frank G. Nelson in 1936 maakte. De woorden en teksten in dit typoscript laten, tien jaar na het veldwerk van De Josselin de Jong, het werkelijk gesproken Virgin Islands Dutch Creole zien. Maar… toen wij in 1993 op zoek gingen naar de lijst om op te nemen in Die Creol Taal, 250 Years of Negerhollands Texts, stond ons een aantal bijzondere verrassingen te wachten. In drie delen nemen we de lijst en de verhalen eromheen door.
Deel 1: Acht interessante pagina’s gaat over het eerste lijstje dat we in handen hadden, maar we eindigen met een cliffhanger: er blijkt meer te zijn…
Het verhaal rond het veldwerk van Nelson is verschenen in Tijdschrift voor Nederlandse Taal en Letterkunde (2012) en in mijn dissertatie The Virgin Islands Dutch Creole Textual Heritage (…) (2017). Zie de links naar deze teksten aan de rechterkant van deze website.
De allereerste bestelling van een kopie van de korte Nelsonlijst door Hans den Besten (1984).
Fragment van eerste pagina van de korte woordenlijst van Nelson.
Reinecke (1937: 425)
Ondertekening Frank G. Nelson, eerste brief aan Hans den Besten (20 oktober 1993)
Er moest weer wat ritme komen in het uitbrengen van de podcasts en dat kon het beste met afleveringen over het prachtige dagboek van J.P.B. de Josselin de Jong. Op 7 november kwam de aflevering van Di hou creol uit over de dagen 3, 4 en 5 december 1922 en gisteren, 14 november kwam die over 6, 7 en 8 december op het net.
Het valt niet mee om een podcast regelmatig bij te houden naast een gewone baan. De herfstvakantie vul ik dus met het maken van nieuwe afleveringen.
Op 1 en 2 december is J.P.B. de Josselin de Jong nog steeds in New York. Gudmund Hatt, zijn vrouw en De Josselin de Jong wachten op hun overtocht en vullen hun tijd met verplichtingen bij de douane, het vinden van een hotel en het bezoeken van het American Museum of Natural History. De meegereisde crimineel blijkt Wolf Lindenfeld, een van de samenzweerders van de eerste terroristische aanslag op Amerikaanse bodem: de bomaanslag op Wallstreet van 16 september 1920.
Het hotel waar De Josselin de Jong en het echtpaar Hatt verblijven is Endicot hotel. Zie Wikipedia: Endicott Hotel. Het ligt aan Columbus Ave, tussen 81 en 82 street, schuin tegenover het American Museum of Natural History. In het museum ontmoetten Hatt en de De Josselin de Jong enkele curatoren. Heel belangrijk is Charles W. Mead, die over Zuid-Amerikaanse archeologie gaat. Zijn portret is opgenomen in de Hall of Fame van Smithsonian en zijn publicaties zijn gemakkelijk te vinden op het Internet. De andere twee curatoren met wie ze contact hebben zijn Clark Wissler en Pliny E. Goddard.
Bij hun bezoek bekijken ze Chimu en Marajó aardewerk. Op de Wikipedia-site over Marajó is een afbeelding te vinden van een bewerkte kom die enorm lijkt op de bewerkte kalebassen die in het Caribisch gebied gebruikt werden. Zie mijn exemplaar hieronder.
Ten slotte noem ik Wolf Lindenfeld, die betrokken was bij de eerste terroristische aanslag in de Verenigde Staten. Het artikel van Farah Halime op Ozy.com vindt u hier. Een krantenartikel waarin de arrestatie van Wolf Lindenfeld in Warschau wordt beschreven, vindt u hier.
Meer weten over J.P.B. de Josselin de Jong als antropoloog? Lees dan zeker F. Effert, J.P.B. de Josselin de Jong, Curator and Archaeologist, A study of his early career (1910-1935). Leiden: 1992. In de podcast noem noem ik het foutief curator en antropologist… Sorry!
Wanneer je kennismaakt met een vreemde taal is het handig, maar ook leuk, om een woordenlijst hiervan door te nemen. In de achttiende eeuw zijn er twee gemaakt die gebruikt konden worden door vertalers om vanuit de Europese taal in contact te komen met een Creoolssprekend publiek. Toen in de twintigste eeuw onderzoekers door middel van veldwerk de taal en de verhalen gingen vastleggen, hoorden woordenlijstjes daar natuurlijk bij. Nu om vanuit het Creools te kijken welke woorden in het Nederlands of Engels bedoeld werden. In deze aflevering neem ik alle mij bekende woordenlijstjes beknopt door. Sommige verdienen het om nog eens in een andere aflevering wat preciezer bekeken te worden! Via http://www.diecreoltaal.com zijn verschillende lijstjes te bekijken en aangezien ze echt nog niet uitvoerig onderzocht zijn, is er nog best iets te ontdekken, bijvoorbeeld over de herkomst van de woorden.
De woordenlijsten die in de podcast aan bod komen geef ik hier in chronologische volgorde.
Vestindisk Glossarium – J.C. Kingo. (1765?)
Eerste gedeelte uit typoscript Vestindisk Glossarium door Hein van der Voort.
Titelbeschrijving van het handschrift in Comprehensive bibliography of texts in or about Virgin Islands Dutch Creole, met aanvullende informatie:
Vestindisk Glossarium.
>EN: West Indian glossary.
>Danish – Virgin Islands Dutch Creole word list containing 338 entries, seven pages 4°, divided into three columns per page. The list is ordered alphabetically on basis of the initial only, each initial occupying its own column. On the title page between brackets: “Fra Chr.IV.s Hvælving 1906, Sager der formentlig er bragte i Uorden ved Slotsbranden 1884. [From Christian the fourth’s vaulted cellar 1906, Documents that probably have been brought in disorder through the Castle fire 1884]”.
>Said by Koch (1905) to be written by J.C. Kingo before 1765. Repeated in Ehrencron-Müller (1924).
>Vibæk (1953:554) has an old signature: “rigsarkivet, MS. Andre Videnskaber nr. 66”, and he quotes Koch about Kingo’s authorship. On page 269 he claims, however, that it is by Magens.
>The General Church Inspection College wrote in the introduction to Magens’ New Testament (1781): “…, en byttendien ha lastaen skriev een van die Mission Catecheten, die hem na deese Oogmerk ha giev Plaes na sie Hus, een Woord-Buk, die bin volstandig genug, maer leg ongedrykt nogal,… [and furthermore let one of the missionaries, whom he [referring to Magens] for this reason lodged in his house, write a dictionary, which is complete enough, but lies still unprinted,…]”. This points to a different author or manuscript, because as far as we know, Kingo never lived in Magens’ house and as of yet no information has been found on their cooperation. >Published in Stein & Van der Voort (1996).
Omslag van de uitgave van de oudste woordenlijsten van het Virgin Islands Dutch Creole (Stein en Van der Voort 1996)
Titelbeschrijving van het manuscript van Oldendorps woordenboek in Comprehensive bibliography of texts in or about Virgin Islands Dutch Creole, met aanvullende informatie :
O[ldendorp], C.G.A. Criolisches Wörterbuch. Erster zu vermehrender, und, wo nöthig, zu verbessernder Versuch. 1767/1768. 10,8 x 18,2 cm, 189 pp.
>EN: Creole dictionary.
>Stein (1986b:25, nr. 2.2.1).
>UA: NBVII R3, 6b1.
>Edited an published by Peter Stein in Stein, Peter & Hein van der Voort (eds). 1996.
Titelbeschrijving van de becommentarieerde heruitgave:
Stein, Peter & Hein van der Voort (eds). 1996. Christian Georg Andreas OLDENDORP, Criolisches Wörterbuch. Erster zu vermehrender und wo nöthig zu verbessernder Versuch [1767/68], herausgegeben, eingeleitet und mit Anmerkungen versehen von Peter Stein, sowie das anonyme, J.C. KINGO zugeschriebene Vestindisk Glossarium, herausgegeben, eingeleitet und mit Anmerkungen versehen von Hein van der Voort, Lexicographica, series maior 69. Tübingen: Max Niemeyer Verlag. IX, 193 pp.
De tekst is niet online beschikbaar.
3. Woordenlijst in Hesselings Het Negerhollands der Deense Antillen (1905)
Titelbeschrijving van Hesselings woordenlijst in Comprehensive bibliography of texts in or about Virgin Islands Dutch Creole, met aanvullende informatie :
Hesseling, D[irk] C[hristiaan]. 1905. Het Negerhollands der Deense Antillen. Bijdrage tot de geschiedenis der Nederlandse taal in Amerika. Leiden: A.W. Sijthoff. x, 290 pp.
>EN: Negerhollands of the Danish Antilles. >Reinecke (1975:319, nr.20).
De woordenlijst is te vinden op p. 271-290. De tekst is online in te zien aan de rechterkant van deze website.
4. De woordenlijst in De Josselin de Jongs Het huidige Negerhollandsch(1926)
Titelbeschrijving in Comprehensive bibliography of texts in or about Virgin Islands Dutch Creole:
Josselin de Jong, J[an] P[etrus] B[enjamin] de. 1926. Het huidige Negerhollandsch (teksten en woordenlijst). Verhandelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam, Nieuwe Reeks, Deel 26, no. 1. 124 pp.
>EN: Present-day Negerhollands.
>Reinecke (1975:319, nr. 14): “Material gathered 1922-23. Texts in phonetic spelling; word list with English and Spanish loanwords indicated. The best firsthand source.”
De woordenlijst is te vinden op p. 69-107. De tekst is online in te zien aan de rechterkant van deze website.
5. De woordenlijsten van Frank G. Nelson (1936)
De achtergrondinformatie bij de woordenlijsten van Frank Nelson is door mij beschreven in het Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (2013). De originele en facsimile woordenlijsten van Frank Nelson worden door mij bewaard en zijn diplomatisch uitgegeven via het Tijdschrift voor Nederlandse Taal en Letterkunde (2013) en in mijn dissertatie (2017) in het Engels). Uiteindelijk zullen zij gearchiveerd worden door het Meertens Instituut.
Enige afdruk van het originele aantekeningenboekje van Nelson (1936). Nelson heeft mij ooit een brief geschreven op de achterkant hiervan.
Titelbeschrijvingen van Nelsons woordenlijsten:
Nelson, Frank, G. Words and short texts in Negerhollands, gathered in St. Thomas, June 1936.
>Reinecke (1975:320, nr.31): “Copy in Univ. of Hawaii library, John E. Reinecke correspondence”.
>The present anthology contains parts of this material, which was revised by Professor Nelson himself, in his correspondence of 1994 with Hans den Besten.
Besten, Hans den, & Cefas van Rossem. 2013. “Diplomatische editie van de Negerhollandse woordenlijsten van Frank G. Nelson”, in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 130, 1. Digital addendum. http://www.tntl.nl/addenda/Add_DenBestenVanRossem_2013_129_1.pdf
>EN: Diplomatic edition of the Negerhollands wordlists of Frank G. Nelson.
>Addendum to Van Rossem (2013).
Rossem, Cefas van. 2013. “De Negerhollandse woordenlijsten van Frank G. Nelson”, in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 130, 1. p. 1-25.
>EN: The Negerhollands wordlists of Frank G. Nelson.
Rossem, Cefas van. 2017. The Virgin Islands Dutch Creole Textual Heritage: Philological Perspectives on Authenticity and Audience Design. [LOT 477]. Utrecht: Landelijke Onderzoeksschool Taalwetenschap. xii, 425 pp.
>Dissertation Radboud University Nijmegen, 2017, December 20.
De oudste teksten in het Virgin Islands Dutch Creole komen uit 1739-1742, maar het oudste boekje waarvan we weten dat het werkelijk is gebruikt binnen Evangelische Broedergemeente op de Deense Antillen, komt uit 1749-1753. Dit Criol Leedekin Boekje voor gebrieck Van de Neger broer gemeente Na St Thomas St Crux Overzet üt de Hoog deutse taal door Broer Samy Isles en George Weber, en een deel mee Assistantie Broer Johannes staat vol gezangen. Ik zal informatie over dit boekje geven, maar belangrijker nog: graag laat ik een opname horen van één van de liederen. Gylchris Sprauve, musicoloog en tenor van de US Virgin Islands, heeft er namelijk al een paar gezongen en opgenomen.
Op 4 juli 2014 heb ik op deze website al iets verteld over de manuscripten uit de Moravian Archives in Bethlehem, Pa, USA. De titelpagina staat hieronder.
Meer informatie over deze bron en het gebruik ervan vindt u in mijn dissertatie. Die is hier gratis te downloaden.
De tekst van ‘O Kopp voll Wond en Schieren’ is te vinden op p. 68 t/m 71 (p. 70 bestaat niet) van het Criol Leedekin Boekje.
In de vorige aflevering konden we zien hoe het zat met de omstandigheden waaronder het Virgin Islands Dutch Creole kon ontstaan. Maar uit de periode tot 1736 hebben we geen snipper in deze taal. Wel wordt er in 1736 in een dagboek van een zendeling van de Evangelische Broedergemeente verwezen naar een mogelijke bijbelvertaling naar het ‘Carriolsch’, maar die was toen nog niet gelukt. Uit 1738 kennen we de oudste brief die door een tot slaaf gemaakte geschreven is, met daarin wat Creoolse kenmerken. De eerste echt Virgin Islands Dutch Creole teksten zijn in 1739 opgetekend en deze zijn in 1742 zelfs in druk verschenen. En zover ik weet, zijn dit zelfs de oudste gedrukte teksten in een Creooltaal.
Prachtige uitgave van het handschrift van C.G.A. Oldendorps Missions Geschichte:
Oldendorp, Christian Georg Andreas. 2000. Historie der caribischen Inseln Sanct Thomas, Sanct Crux und Sanct Jan, insbesondere der dasigen Neger und der Mission der evangelischen Brüder under derselben. Erster Teil. Kommentierte Ausgabe des vollständigen Manuskriptes aus dem Archiv der Evangelischen Brüder-Unität Herrnhut. Ediert von Hartmut Beck, Gudrun Meier, Stephan Palmié, Peter Stein und Horst Ulbricht. [Abhandlungen und Berichte des Staatlichen Museums für Völkerkunde Dresden, Bd. 51 des Gesamtw.: Monographien; 9]. Berlin: VWB, Verlag für Wiss. und Bildung.
Oldendorp, Christian Georg Andreas. 2002. Historie der caribischen Inseln Sanct Thomas, Sanct Crux und Sanct Jan, insbesondere der dasigen Neger und der Mission der evangelischen Brüder under derselben. Zweiter Teil: Die Missionsgeschichte. Band II der Gesamtausgabe. Ediert von Hartmut Beck, Gudrun Meier, Stephan Palmié, Aart H. van Soest, Peter Stein und Horst Ulbricht. [Abhandlungen und Berichte des Staatlichen Museums für Völkerkunde Dresden, Bd. 51 des Gesamtw.: Monographien; 9]. Berlin: VWB, Verlag für Wiss. und Bildung.
> p. 457-465: ‘Von den verschiedenen Sprachen der Neger’
> p. 681-715: The creole language
> p. 716-720: Dialogues
> p. 721-724: Liturgical texts
Oldendorp, Christian Georg Andreas. 2002. Historie der caribischen Inseln Sanct Thomas, Sanct Crux und Sanct Jan, insbesondere der dasigen Neger und der Mission der evangelischen Brüder under derselben. Zweiter Teil: Die Missionsgeschichte. Band II, Teilband 3 Die Jahre 1759-1768, Anhang, Register, Glossar, Wortverzeichnis, Abbildungen. Kommentierte Ausgabe des vollständigen Manuskriptes aus dem Archiv der Evangelischen Brüder-Unität Herrnhut. Band II der Gesamtausgabe. Ediert von Hartmut Beck, Gudrun Meier, Stephan Palmié, Aart H. van Soest, Peter Stein und Horst Ulbricht. [Abhandlungen und Berichte des Staatlichen Museums für Völkerkunde Dresden, Bd. 51 des Gesamtw.: Monographien; 9]. Berlin: VWB, Verlag für Wiss. und Bildung.
> Teilband 1 Die Jahre 1732-1748
> Teilband 2 Die Jahre 1749-1758
> Teilband 3 Die Jahre 1759-1768, anhang, Register, Glossar, Wortverzeichnis, Abbildungen.
Oldendorp, Christian Georg Andreas. 2002. Historie der caribischen Inseln Sanct Thomas, Sanct Crux und Sanct Jan, insbesondere der dasigen Neger und der Mission der evangelischen Brüder under derselben. Zweiter Teil: Die Missionsgeschichte. Band II, Teilband 3 Die Jahre 1759-1768, Anhang, Register, Glossar, Wortverzeichnis, Abbildungen. Kommentierte Ausgabe des vollständigen Manuskriptes aus dem Archiv der Evangelischen Brüder-Unität Herrnhut. Band II der Gesamtausgabe. Ediert von Hartmut Beck, Gudrun Meier, Stephan Palmié, Aart H. van Soest, Peter Stein und Horst Ulbricht. [Abhandlungen und Berichte des Staatlichen Museums für Völkerkunde Dresden, Bd. 51 des Gesamtw.: Monographien; 9]. Berlin: VWB, Verlag für Wiss. und Bildung.
Beschrijving van het leven van Marotta/Madlena:
Kea, Ray A. 2005. ‘From Catholicism to Moravian Pietism. The World of Marotta/Magdalena, a Woman of Popo and St. Thomas’, in: Mancke, Elisabeth & Carole Shammas (eds), The Creation of the Britisch Atlantic World. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. p. 115-136.
>Several references to language and the Marotta letter of 1739 (p.132-136).
Uitgave van rede Von Zinzendorf en de eerste slavenbrieven:
Eerste bladzijde van het manuscript (1739)
Zinzendorf, Nikolaus Ludwig von. 1742. Büdingische Sammlung einiger in die Kirchenhistorie einschlagender, sonderlich neuerer Schrifften. Erster Band. Büdingen: Stöhr. Reprint: Hildesheim: Olms, 1965.
p. 453-457: Des Hrn. Grafen Zinzendorff Abschied-Schreiben an die Negers in St. Thomas, in Cariolischer Sprache.
p. 483-485: Der erweckten Negros in St. Thomas Schreiben an Jhro Majest. den König in Dännemarck. An. 1739.
p. 485-487: Der Ältestin der Gemeine der Negros in St. Thomas Schreiben an die Königin von Dännemarck. An. 1739.
>EN: Zinzendorfs farewell letter. Letter of the Black converts. Letter of the oldest woman of the Black community.
die creol taal 