Wanneer je kennismaakt met een vreemde taal is het handig, maar ook leuk, om een woordenlijst hiervan door te nemen. In de achttiende eeuw zijn er twee gemaakt die gebruikt konden worden door vertalers om vanuit de Europese taal in contact te komen met een Creoolssprekend publiek.
Toen in de twintigste eeuw onderzoekers door middel van veldwerk de taal en de verhalen gingen vastleggen, hoorden woordenlijstjes daar natuurlijk bij. Nu om vanuit het Creools te kijken welke woorden in het Nederlands of Engels bedoeld werden.
In deze aflevering neem ik alle mij bekende woordenlijstjes beknopt door. Sommige verdienen het om nog eens in een andere aflevering wat preciezer bekeken te worden!
Via http://www.diecreoltaal.com zijn verschillende lijstjes te bekijken en aangezien ze echt nog niet uitvoerig onderzocht zijn, is er nog best iets te ontdekken, bijvoorbeeld over de herkomst van de woorden.
De podcastaflevering is hier te beluisteren.
De woordenlijsten die in de podcast aan bod komen geef ik hier in chronologische volgorde.
- Vestindisk Glossarium – J.C. Kingo. (1765?)
Titelbeschrijving van het handschrift in Comprehensive bibliography of texts in or about Virgin Islands Dutch Creole, met aanvullende informatie:
Vestindisk Glossarium.
>EN: West Indian glossary.
>Danish – Virgin Islands Dutch Creole word list containing 338 entries, seven pages 4°, divided into three columns per page. The list is ordered alphabetically on basis of the initial only, each initial occupying its own column. On the title page between brackets: “Fra Chr.IV.s Hvælving 1906, Sager der formentlig er bragte i Uorden ved Slotsbranden 1884. [From Christian the fourth’s vaulted cellar 1906, Documents that probably have been brought in disorder through the Castle fire 1884]”.
>proper reference: Rigsarkivet. Håndskriftsamlingen. V.A.8: Vestindisk Glossarium.
>Said by Koch (1905) to be written by J.C. Kingo before 1765. Repeated in Ehrencron-Müller (1924).
>Vibæk (1953:554) has an old signature: “rigsarkivet, MS. Andre Videnskaber nr. 66”, and he quotes Koch about Kingo’s authorship. On page 269 he claims, however, that it is by Magens.
>The General Church Inspection College wrote in the introduction to Magens’ New Testament (1781): “…, en byttendien ha lastaen skriev een van die Mission Catecheten, die hem na deese Oogmerk ha giev Plaes na sie Hus, een Woord-Buk, die bin volstandig genug, maer leg ongedrykt nogal,… [and furthermore let one of the missionaries, whom he [referring to Magens] for this reason lodged in his house, write a dictionary, which is complete enough, but lies still unprinted,…]”. This points to a different author or manuscript, because as far as we know, Kingo never lived in Magens’ house and as of yet no information has been found on their cooperation. >Published in Stein & Van der Voort (1996).
De tekst is niet online beschikbaar.
2. Criolisches Wörterbuch. C.G.A. Oldendorp (1767/768)
Omslag van de uitgave van de oudste woordenlijsten van het Virgin Islands Dutch Creole (Stein en Van der Voort 1996)
Titelbeschrijving van het manuscript van Oldendorps woordenboek in Comprehensive bibliography of texts in or about Virgin Islands Dutch Creole, met aanvullende informatie :
O[ldendorp], C.G.A. Criolisches Wörterbuch. Erster zu vermehrender, und, wo nöthig, zu verbessernder Versuch. 1767/1768. 10,8 x 18,2 cm, 189 pp.
>EN: Creole dictionary.
>Stein (1986b:25, nr. 2.2.1).
>UA: NBVII R3, 6b1.
>Edited an published by Peter Stein in Stein, Peter & Hein van der Voort (eds). 1996.
Titelbeschrijving van de becommentarieerde heruitgave:
Stein, Peter & Hein van der Voort (eds). 1996. Christian Georg Andreas OLDENDORP, Criolisches Wörterbuch. Erster zu vermehrender und wo nöthig zu verbessernder Versuch [1767/68], herausgegeben, eingeleitet und mit Anmerkungen versehen von Peter Stein, sowie das anonyme, J.C. KINGO zugeschriebene Vestindisk Glossarium, herausgegeben, eingeleitet und mit Anmerkungen versehen von Hein van der Voort, Lexicographica, series maior 69. Tübingen: Max Niemeyer Verlag. IX, 193 pp.
De tekst is niet online beschikbaar.
3. Woordenlijst in Hesselings Het Negerhollands der Deense Antillen (1905)
Titelbeschrijving van Hesselings woordenlijst in Comprehensive bibliography of texts in or about Virgin Islands Dutch Creole, met aanvullende informatie :
Hesseling, D[irk] C[hristiaan]. 1905. Het Negerhollands der Deense Antillen. Bijdrage tot de geschiedenis der Nederlandse taal in Amerika. Leiden: A.W. Sijthoff. x, 290 pp.
>EN: Negerhollands of the Danish Antilles. >Reinecke (1975:319, nr.20).
De woordenlijst is te vinden op p. 271-290. De tekst is online in te zien aan de rechterkant van deze website.
4. De woordenlijst in De Josselin de Jongs Het huidige Negerhollandsch (1926)
Titelbeschrijving in Comprehensive bibliography of texts in or about Virgin Islands Dutch Creole:
Josselin de Jong, J[an] P[etrus] B[enjamin] de. 1926. Het huidige Negerhollandsch (teksten en woordenlijst). Verhandelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam, Nieuwe Reeks, Deel 26, no. 1. 124 pp.
>EN: Present-day Negerhollands.
>Reinecke (1975:319, nr. 14): “Material gathered 1922-23. Texts in phonetic spelling; word list with English and Spanish loanwords indicated. The best firsthand source.”
De woordenlijst is te vinden op p. 69-107. De tekst is online in te zien aan de rechterkant van deze website.
5. De woordenlijsten van Frank G. Nelson (1936)
De achtergrondinformatie bij de woordenlijsten van Frank Nelson is door mij beschreven in het Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (2013). De originele en facsimile woordenlijsten van Frank Nelson worden door mij bewaard en zijn diplomatisch uitgegeven via het Tijdschrift voor Nederlandse Taal en Letterkunde (2013) en in mijn dissertatie (2017) in het Engels). Uiteindelijk zullen zij gearchiveerd worden door het Meertens Instituut.
Enige afdruk van het originele aantekeningenboekje van Nelson (1936). Nelson heeft mij ooit een brief geschreven op de achterkant hiervan.
Titelbeschrijvingen van Nelsons woordenlijsten:
Nelson, Frank, G. Words and short texts in Negerhollands, gathered in St. Thomas, June 1936.
>Reinecke (1975:320, nr.31): “Copy in Univ. of Hawaii library, John E. Reinecke correspondence”.
>The present anthology contains parts of this material, which was revised by Professor Nelson himself, in his correspondence of 1994 with Hans den Besten.
Besten, Hans den, & Cefas van Rossem. 2013. “Diplomatische editie van de Negerhollandse woordenlijsten van Frank G. Nelson”, in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 130, 1. Digital addendum. http://www.tntl.nl/addenda/Add_DenBestenVanRossem_2013_129_1.pdf
>EN: Diplomatic edition of the Negerhollands wordlists of Frank G. Nelson.
>Addendum to Van Rossem (2013).
Rossem, Cefas van. 2013. “De Negerhollandse woordenlijsten van Frank G. Nelson”, in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 130, 1. p. 1-25.
>EN: The Negerhollands wordlists of Frank G. Nelson.
Rossem, Cefas van. 2017. The Virgin Islands Dutch Creole Textual Heritage: Philological Perspectives on Authenticity and Audience Design. [LOT 477]. Utrecht: Landelijke Onderzoeksschool Taalwetenschap. xii, 425 pp.
>Dissertation Radboud University Nijmegen, 2017, December 20.
Woordenlijsten op p. 277-318.
6. De woordenlijst uit Graves’ The present state of the Dutch Creole of the Virgin Islands (1977)
Adams Graves, Anne Victoria. 1977. The present state of the Dutch Creole of the Virgin Islands. Ann Arbor, Michigan: University Microfilms. 249 p.
Woordenlijst op p. 227-244. De tekst is niet online beschikbaar.
7. De woordenlijst uit Sabino’s Language Contact in the Danish West Indies: Giving Jack His Jacket (2012)
Sabino, Robin. 2012. Language Contact in the Danish West Indies: Giving Jack His Jacket. Leiden/Boston: Brill. 337 pp.
De woordenlijst is te vinden op p. 233- 292. De tekst is niet online beschikbaar.
die creol taal 
Dutch as a koine?
Aarhus Danish Atlantic 160116 Dutch as a Koine
On January 16, 2016, I presented this paper in Aarhus at the symposium The Danish Atlantic (Aarhus University). Next to papers in the field of history, anthropology, archives and museums, five had a linguistic subject. Robbert van Sluijs (Radboud University) about West-African grammatical influence on VIDC, Peter Bakker (Aarhus University) about Danish linguistic elements in West-African and Dutch Creole languages, Kristoffer Boegh (Aarhus University) about the differences between Dutch Creole lects and other Creole languages and Peter Stein (several universities, Emeritus) about Oldendorps reports on the life of enslaved people.
The Dutch language was the largest lexifier of VIDC, and to be be more precize: the influence of Western Flemish and Zeelandic dialects is obvious. However, we do not know exactly how these elements entered into the vernacular of the Danish Antilles. I already presented on this subject in Brussels (2012), which was published in Revue Belge, but in this presentation I focus on the exact variant of Dutch and not only on demographic information.
Further reading? This will be a part of my dissertation. Please feel free to send me an email about this subject.
Cefas van Rossem
Leave a comment
Posted in Danish sources, Historical corpora, Manuscripts, metalinguistic comments, Presentations, Uncategorized
Tagged Demography, eighteenth century, koine